#21 WEERSTAND is (soms) zelfsabotage

Weerstand is soms zelfsabotage.

De weerstand die je voelt bij het opstarten van iets onbekends is heel normaal. Het is ook begrijpelijk. Dat wil niet zeggen dat je ernaar moet luisteren. Je moet niet binnen de kaders van de vermeende veiligheid blijven.

Het is inderdaad één van de meest weerbarstige problemen waarmee CEO’s en managers - en ook consultants - mee te maken krijgen. De weerstand van werknemers tegen veranderingen. Die weerstand kan verschillende vormen aannemen. Norse vijandigheid op de werkvloer, verzoeken om overplaatsing, chronische ruzies, ziekmeldingen en zelfs - op den duur - vermindering van de productiviteit. En natuurlijk: veel pseudo-logische redenen waarom de wijziging niet werkt.

Werknemers want daar hebben we het hier over maar werknemers dus, die verzetten zich niet tegen: het verplaatste restaurant. Of: de nieuwe software implementatie. Ze verzetten zich tegen de geforceerde veranderingen. Door hen die zich denken dat ze zich dat ingrijpen te kunnen veroorloven. Het management. Of het bestuur. Of de overheid. Maar altijd door een ‘autoriteit’. 

Als beslisser moet je weten dat jouw handelingen zo worden gezien.

Betrek de werknemers, laat ze participeren voor zover dat kan maar niet als doel de weerstand tot nul terug te brengen. Of zelfs te minimaliseren. Want dat zal niet gebeuren.Wat je wel moet doen, is begrip tonen voor de weerstand. Laat het gif er maar uitstromen. 

De voice over van de intro is van Elmer de Winter.

Transcript

Het Mentor Café
Podcast #21
WEERSTAND is (soms) zelfsabotage.
 
W = Wilma Out
H = Hans Ruinemans

 
W: Ik ben onder meer copywriter en ghostwriter. Ik doe ook nog wat anders, maar voor het overgrote deel ben ik aan ’t schrijven. Ik vertel dit omdat niet iedereen dat weet en voor mijn inbreng mijn gebemoei is het belangrijk om dat er even bij te zeggen. Want ondanks dat ik weet dat ik goed ben, en gedisciplineerd en slim, lijd ik aan interne weerstand. Ik doe niet altijd wat ik wil. Ik durf heel vaak niet te beginnen aan een lastige klus. En tegen mijn eigen plannen protesteer ik hevig. Alsof ik uit 2 ruziënde personen besta. Nu ik erover nadenk lijd ik ook onder externe weerstand. Opdrachtgevers die zich verzetten tegen mijn briljante ideeën, bijvoorbeeld, of die hun zin willen doordrijven terwijl ze ongelijk hebben. Ik kan daar slecht mee omgaan. Eigenlijk ontmoet ik altijd en overal weerstand. In mijzelf en bij de ander.
Gelukkig zit ik hier bij Hans Ruinemans, boardroom monk. Hij kan mij vast vertellen hoe ik moet dealen met de weerstand in mijn leven. Hans, red mij. 

H: Nou Wilma. Ik weet niet of dat nou nodig is. Aan weerstand ga je namelijk niet dood. 

W: Lijd jij aan interne weerstand?

H: Nee. Ik lijd er niet aan. Ik ben gek op nieuwe ervaringen en ik experimenteer moeiteloos met ideeën en initiatieven. Tuurlijk. Net als iedereen wacht ik lang met het afronden van een klus of een project. Maar ik voel geen weerstand als ik dan toch aan de slag moet en ik blijf binnen de deadline. 

W: En dan heb je zeker ook geen last van externe weerstand.

H: Ik durf het bijna niet te zeggen, maar inderdaad. Nee, ik heb er geen last van. Het ís er wel, in mijn leven. Ik krijg niet altijd iedereen ‘met mij mee’ zoals dat heet. Maar ik heb daar geen last van, in de zin van dat ik daar kwaad om zou worden.

W: Ik zie als ik daarover nadenk een link met jouw verdraagzaamheid. Want, luisteraar, ik ben soms erg onverdraagzaam. Ik kan spinnijdig worden in de rij bij de kassa als een betalende klant eerst rustig de betaalpasjes ordent. En in de auto kan ik ontploffen van ergernis aan mijn mede-weggebruikers. Hans, daarentegen, neemt in zulke gevallen de tijd om de situatie te beoordelen.  

H: Inderdaad, ja, en dat past misschien bij het tegenovergestelde van weerstand, want dat is volgens mij begrip en relativering. Dat heb ik, en dat kan ik. 

W: Ik geef toe dat ik niet altijd begrip kan opbrengen. 

H: Ook niet voor jezelf?

W: Nee, dat al helemaal niet. 

H: Nou, dan kom je in de buurt van de kern van jouw weerstand. 

W: Lijkt interne weerstand die in mijzelf, dus: weerstand die ik voel bij iets nieuws of iets lastigs en externe weerstand op elkaar?

H: Ja. Zeker. Sterker: als je slecht kunt omgaan met de weerstand in jezelf, dan kun je ook slecht omgaan met de weerstand van anderen.De oorsprong ervan is namelijk hetzelfde. Laten we eerst eens kijken naar de interne weerstand. Het verschijnsel interne weerstand is eigenlijk, in feite, zelf-sabotage. Zo had ik vroeger in mijn studententijd een huisgenoot die op sollicitatiegesprek zou gaan. Hij wilde die bijbaan want daar ging het om, het was een bijbaan die aansloot bij zijn studie – die wilde hij supergraag. Om precies te zijn, ik kan me dat nog herinneren, was het baan als assistent in een onderzoeksproject Psychologie. Dat wat we allebei studeerden. Nou, hij wilde die baan echt heel graag, maar… de avond en de nacht voor het gesprek bracht-ie rokend en drinkend door, met een paar vrienden, ik geloof dat ze geklaverjast hadden. Oh nee, we toepten veel in die tijd. Tegen vijf uur in de ochtend ging iedereen naar huis en hij naar bed, en hij is nooit op dat gesprek geweest. Ik zeg zelfsabotage. Zo ken ik wel twintig, dertig verhalen, dit was het eerste dat bij mij opkwam. Pasgeleden sprak ik met een havenbaron een belangrijke CEO van een bedrijf in de Antwerpse haven en zijn leven bestond uit terugvallen in zijn stokoude gokverslaving. Dit was het proces: alles verliezen, tot inkeer komen, afkicken en schulden aflossen, weer sky high up and running zijn, en vervolgens opnieuw beginnen met gokken.  

W: Mijn interne weerstand is heel vriendelijk, hoor. Als ik moet beginnen met een nieuw project, dan draai ik eerst heel lang rondjes om mijn laptop.

H: Dat is mild.

W: Minder mild is dat ik de helft van mijn ideeën niet uitvoer.

H: Wat voor ideeën zijn dat dan.

W: Ideeën waar volgens mij commercieel heel veel uit te halen valt. 

H: De overweldigende drang om je eigen werk te verprutsen komt uit het oudste deel van ons brein. The reptile brain het reptielenbrein. Dit primitieve deel van onze hersenen neemt liever geen risico’s en heeft een hekel aan verandering. Zoals je weet kiest een reptiel ervoor om voor de zekerheid maar vast onder een steen te kruipen.

W: Daar ligt-ie goed. 

H: Zeker. Maar daar kun je niet blijven, als mens.

W: Daar staat de wereld stil. 

H: Spot on. Prima voor een reptiel, niet goed voor ons. Omdat je huidige staat vertrouwd en veilig voelt, zal ons reptielenbrein schoppen en schreeuwen bij de gedachte aan een verandering. Ook als verandering een beter leven betekent. Ons reptielen brein ziet een nieuwe situatie als onbekend en bedreigend. 

W: Maar jij hebt daar geen last van.

H: Ik heb daar nagenoeg geen last van. Als je begrijpt wat je aan het doen bent, dan kun je een onderscheid maken tussen de reflex van het reptiel en de rede van de mens die je bent. Begin met bewustzijn, en je bent op weg naar het verslaan van weerstand. 

W: Wat raad je iemand aan die te maken heeft met interne weerstand.

H: Interessante vraag. Je vertelde zojuist dat je veel en vaak ideeën hebt waar commercieel veel uit te halen valt. 

W: Ja, dat is zo. 

H: Het zou kunnen dat je denkt in extremen. Bijvoorbeeld dat je denkt dat het plan faliekant mislukt en dat je dan failliet raakt.

W: Ik denk inderdaad dat ik dan alles verlies. 

H: Als je bang bent dat je failliet gaat en dat je nooit meer zult herstellen, dan is dat: denken in extremen. Tuurlijk is er een risico dat het plan minder goed uitpakt dan je dacht, maar je weet best dat je dan nog ver weg bent van de bedelstaf. Een aantal jaren geleden was ik mentor van een jonge succesvolle zakenvrouw. Laat ik haar Margriet noemen. Ook Margriet had ondanks haar resultaten last van interne weerstand. Samen gingen wij op zoek naar een oplossing, want dat zul je begrijpen het is niet one size fits all. Die interne weerstand van Margriet was zo heftig, dat ze langzaamaan transformeerde in dwangneuroses. Zo werkte ze elke vrijdag thuis, maar als dat door omstandigheden niet mogelijk was dat kwam weleens voor dan kreeg ze acuut een paniekaanval. Wij kwamen erachter dat Margriet dan wel een duidelijk doel voor ogen had, maar dat zij daarin veel te verkokerd was. Ze sloot geen enkel compromis. Dus, even een voorbeeld: ze wilde alleen maar werken voor internationale concerns. Ze had zich voorgenomen om elke 3 jaar in een andere wereldstad te wonen. Ze nam geen genoegen met een jaarsalaris van minder dan anderhalve ton. Nou, dat mag van mij allemaal. Maar het is hetzelfde als: ik wil de rest van mijn leven Betondorp niet meer uit. Of: ik ga alleen maar op vakantie naar Marbella. Of: ik koop nooit een andere fiets dan een Union. Of Gazelle. Ik noem maar wat.

W: Ik snap dat haar gedachten beperkend waren. Maar hoe krijg je je gedachten onbeperkt?

H: Kijk, het is meer dan prima om heldere doelen te hebben, maar het wordt linke soep als de starheid bezit van je neemt. Zoals bij Margriet. Doelen worden dan dwangmatig, de dwangmatigheid creëert angst en angst brengt zelfsabotage voort. Wat belangrijk is, dat is dat je ziet wat je doet. Je kan er niks aan doen, het is totaal begrijpelijk, maar leven is loslaten. 

W: Je zei dat het primitieve deel van onze hersenen risico’s uit de weg gaat en een hekel heeft aan veranderingen, maar Margriet nám wel risico’s. En ze was er niet bang voor om steeds in andere wereldsteden te gaan wonden.

H: Dat klopt, maar dat waren allemaal volledig uitgedachte en gedekte risico’s. Ze wilde alleen maar werken voor internationale corporates. Waarom? Omdat zo’n concern - denk aan Heineken, hoewel dat het niet was maar omdat zo’n concern zowel in Rio de Janeiro als in Johannesburg dezelfde bedrijfscultuur heeft. Ongeveer hetzelfde geldt voor het willen wonen in wereldsteden. Dat is natuurlijk betrekkelijk veilig en overal kun je Engels spreken. 

W: Ah. Ja. 

H: Nu even terug naar jou en naar iedereen die hiernaar luistert interne weerstand dus: de weerstand die je voelt bij het opstarten van iets onbekends is heel normaal. Het is ook begrijpelijk. Dat wil niet zeggen dat je ernaar moet luisteren. Je moet niet binnen de kaders van de vermeende veiligheid blijven. 

W: Zoals je ook ’s ochtends niet in je veilige warme bed moet blijven. 

H: Precies. Om daar uit te breken kun je bijna niets anders doen dan loslaten. En loslaten is training. Laat ik nog even teruggaan naar Margriet. Met haar deed ik denkoefeningen. Haar vastomlijnde plan moest zij in gedachte aanpassen. Niet wonen in het zakencentrum van New York maar in of op Staten Island. Niet werken bij ING New York maar bij een kleinere Amerikaanse bank. Let op: ze hoefde dat nog niet te doen. Maar ik wilde dat ze haar narrowness aflegde. Bij alles moest zij denken wat als...

W: Wat als ik woon op Staten Island.

H: Precies. Het is een veilige gedachte, want ze hoefde er nog helemaal niet naartoe. Behalve dus in haar hoofd.

W: Raad je iedereen zo’n oefening aan?

H: Nou, ik zei net al het is niet one size fits all. Maar je traint je mindset. In je brein kun je ongelimiteerd je gang gaan. Jij zou dat ook moeten doen, als ik zo vrij mag zijn.

W: Ooit lang geleden had ik het plan voor een webshop die zou heten onlinepantyskopen.nl. Dat bestond nog niet en de domeinnaam was nog heel lang vrij. 

H: In welk jaar was dat?

W: Ik denk in 1998. Iets later misschien. Maar wel voor het jaar 2000. 

H: Je hebt het niet doorgezet.

W: Nee, ik zag dus overal gevaren. 

H: Weerstand is een laten we zeggen: een metgezel die altijd met je optrekt. Je hoeft ‘m niet te verslaan, maar je moet ‘m begrijpen. Mijn mentees praten vaak over familiaire kwesties. Life style first, business second. De zoon van een cliënt van mij had zijn zinnen gezet op een studie geneeskunde. Toen hij was uitgeloot en daarna nog een keer toen stelde ik voor via zijn vader dat hij naar Gent zou gaan. Daarbij voelde hij diezelfde weerstand. “Gent! Wat moet ik nou in Gent!” Zijn vader heeft toen voor een paar weken een appartement gehuurd in Gent en is daar met zijn zoon gaan ‘wonen’. Zo wende hij  de zoon dus aan Gent en zag hij alternatieve mogelijkheden. 

W: Maar dat moet je dan wel kunnen betalen.

H: Nou, wie slim is kijkt verder. Een studie geneeskunde is in Gent goedkoper dan in Nederland. En zeker goedkoper dan 2 keer te zijn uitgeloot in Nederland

W: Laten we het eens hebben over externe weerstand. Dus niet de weerstand die je zelf voelt bij een nieuw plan maar de weerstand die je tegenkomt als je anderen wilt overtuigen van jouw plan.

H: Ja, omdat je de anderen met je mee wilt krijgen. Het is inderdaad één van de meest weerbarstige problemen waarmee CEO’s en managers en ook consultants mee te maken krijgen. De weerstand van werknemers tegen veranderingen. Die weerstand kan verschillende vormen aannemen. Ik noem er een paar. Je ziet bijvoorbeeld norse vijandigheid op de werkvloer, verzoeken om overplaatsing, chronische ruzies, ziekmeldingen en zelfs op den duur vermindering van de productiviteit. En natuurlijk veel pseudo-logische redenen waarom de wijziging niet werkt. Maar ja. Je moet als organisatie meebewegen met jouw sector. In je branche. Dat geldt ook - of misschien wel juist voor de kleine veranderingen. 

W: Die vinden voortdurend plaats.

H: Zeker in een Coronaperiode. Vooral de ‘kleine’ veranderingen zijn belangrijk. Tuurlijk, ook de grote, spectaculaire zaken doen ertoe. Zoals een overname. Maar die komen meestal niet zo heel vaak voor. Misschien één of twee keer in je carrière, vaker waarschijnlijk niet.

W: Kleine veranderingen komen bijna jaarlijks voor

H: En die zijn belangrijk voor de voortgang van de organisatie.

W: En die worden niet zomaar geaccepteerd. 

 H: Een eenvoudige interne verbouwing, waarbij bijvoorbeeld het bedrijfsrestaurant van voor naar achteren verplaatst wordt, nou dat levert bakken vol weerstand op. Nu is het zo dat en dat is wat het management zich doorgaans niet realiseert dat mensen zich eigenlijk helemaal niet verzetten tegen zoiets als: het verplaatste restaurant.

W: Het is verzet tegen een verandering. Een geforceerde verandering.

H: Ja, zoals je dat ook in jezelf tegenkomt. 

https://youtu.be/QlM3PIw8Jy4   John Mayer – Waiting on a world to change.

W: Je hebt verteld hoe je - hoe ik - om moet gaan met interne weerstand. Namelijk begrijpen dat een deel van mij binnen de veilige kaders wil blijven.

H: Precies. En dat je bijna niets anders kan doen dan jezelf trainen in het loslaten van die kaders. Dat betekent in de praktijk dat je je brein laat wennen aan alternatieve manieren om je doel te bereiken. 

W: Los is beter dan vast.

H: Nou, een moderne oplossing voor het omgaan met externe weerstand tegen veranderingen, is om de werknemer te laten daar komt het woord 'participeren' in het maken van de verandering. En ik geef toe dat het sympathiek klinkt, maar ik heb nog nooit gezien dat zich een wonder heeft voltrokken door participatie. Voor mij ligt de oplossing bij: inzien waar het om gaat. In die zin is er geen verschil tussen interne en externe weerstand. Na inzien volgt in mijn beleving begrip en daarna zelfs respect. Werknemers want daar hebben we het hier over – maar werknemers dus, die verzetten zich niet tegen het verplaatste restaurant. Of de nieuwe software implementatie. Ze verzetten zich tegen de geforceerde veranderingen. Door hen die zich denken dat ze zich dat ingrijpen te kunnen veroorloven. Het management. Of het bestuur. Of de overheid. Maar altijd door een ‘autoriteit’. Als beslisser moet je weten dat jouw handelingen zo worden gezien.

W: Maar ja, en dan.

H: Nou, ik zei al dat het idee dat het een goede zaak is om werknemers te laten participeren, in managementkringen bijna vanzelfsprekend geworden. Ik ben er niet op tegen dat zei ik ook
maar ik wil het niet als instrument zien. Participatie krijgt dan direct iets mechanisch. Ik denk dat weerstand niet moet worden gezien als iets dat moet worden ‘overwonnen’. Weerstand is niet de vijand die verslagen moet worden. 

W: Wat is het dan wel?

H: Het is ik dacht al dat ik het zei - een metgezel die nu eenmaal altijd aanwezig is bij veranderingen die nu eenmaal leuker kan ik het niet maken die nu eenmaal zijn opgelegd. Om een ​​grove analogie te gebruiken: tekenen van weerstand in een organisatie zijn net zo nuttig als pijn in je lichaam bij het hardlopen. Zoals je weet hoort pijn bij het hardlopen. Die pijn vertelt je dat je misschien aangepast moet lopen. Maar het kan ook zijn dat je gewoon moet doormarcheren. Door de pijn heen. Een marathon zonder pijn bestaat niet. Participeren prima, maar het is geen wondermiddel. Weerstand tegen werkgerelateerde veranderingen is altijd een autoriteitsconflict. 

W: Dus.

H: In elke organisatie vinden van tijd tot tijd veranderingen plaats. Heel veel kleine en zo nu en dan grote. 

W: Het verplaatsen van het bedrijfsrestaurant is een kleine.

H: Zeker. Het is een aanzienlijke verbouwing, maar voor het arbeidsproces is het feitelijk gering.

W: En dan hoe te handelen.

H: Participatie is prima. Dus: mensen mee laten denken kan geen kwaad. Tot een bepaalde grens, natuurlijk. De verbouwing moet wel gewoon door kunnen gaan. 

W: De weerstand zal toch wel komen.

H: Weerstand is een vertrouwde metgezel. Externe weerstand de weerstand die jij ook ondervindt als je een opdrachtgever probeert te overtuigen van jouw betere aanpak die heeft te maken met autoriteit. In jouw geval: ‘de opdrachtnemer’ hoort niet in te gaan tegen de visie van ‘de opdrachtgever.’ Er is dus sprake van een autoriteitsconflict. Tot aan het moment van interventie was het bedrijfsrestaurant het terrein van de werknemer. Waar haalt de directie het lef vandaan om dat terrein omver te gooien. Het softwarepakket Twinfield was het domein van de financiële afdeling. Daar moet het management vanaf blijven. De bedrijfsonderdelen zijn van de werknemers die daar hun draai in hebben gevonden. En zij verzetten zich tegen de interventie in het vertrouwde. Met hand en tand als dat moet. 

W: Het reptiel wordt onder de steen vandaan gesleurd. 

H: Sterker: de hand betreedt het domein van het reptiel om het vervolgens te vernielen. 

https://youtu.be/eXvBjCO19QY  Changes – 2Pack   (protestsong)

W: In de song van 2Pack hoor je dat de roep om veranderingen en het bijkomende verzet ook bottom-up plaatsvindt.

H: Waar veranderingen worden geforceerd, daar is verzet. 

W: Maar hoe ga je met het verzet om. 

H: Betrek de werknemers, laat ze participeren voor zover dat kan maar niet als doel de weerstand tot nul terug te brengen. Of zelfs te minimaliseren. Want dat zal niet gebeuren. Wat je wel moet doen, is begrip tonen voor de weerstand. Ik zou bijna zeggen: laat het gif er maar uitstromen. 

W: Respecteer de weerstand.

H: Ja, en incasseer het en zeg eens niks terug. Niet: “Het is echt veel beter dat” Of “Maar met deze keuze voor dit pakket zijn we”

W: “Het restaurant was aan modernisering toe”

H: Het mag wel je mag de argumenten wel aandragen maar zie de weerstand niet als onwenselijk. Het is geen vijand die je moet verslaan. 

W: Maar je wil ook geen ziekmeldingen. 

H: Ziekmeldingen zijn in dit verband uitingen van je ongehoord voelen. Iemand die zich niet gehoord voelt, die meldt zich ziek. Daarom zeg ik: begrip, respect, doorpakken.

W: Mag ik het even samenvatten. Voor interne weerstand geldt dat je moet begrijpen waar het vandaan komt. Namelijk: een deel van mij wil binnen de veilige kaders blijven. Ik moet dat begrijpen en tegelijkertijd moet ik mijzelf erin trainen die kaders los te laten. Dat doe ik door na te denken over alternatieve manieren om mijn doel te bereiken. Los is beter dan vast. Externe weerstand hoef ik niet per se te bestrijden. Het is er. Het komt mee met de veranderingen. Ook hier geldt dat je moet begrijpen waar het vandaan komt. Het is geen verzet tegen de verandering zelf. Het is een autoriteitsconflict. Het verzet is verzet tegen de ‘hand die ingrijpt’. Zoals je een reptiel onder de steen vandaan haalt. Het verzet moet je respecteren en deels toestaan. Participatie helpt, maar verwacht er geen wonderen van.

H: Goed geluisterd, Wilma.

W: En verder: blijf altijd veranderen.

H: Dat vooral. Perfect samengevat.

W: Hierbij eindigt deze 21e podcast, luisteraar. Ben je er volgende week weer bij? Je doet ons trouwens een groot plezier door je te abonneren op Het Mentor Café. En laat gerust een bericht achter, dan worden wij beter gevonden in Google. Tot de volgende keer, tot de volgende podcast.



Meer podcasts beluisteren?
www.businesstales.com/podcasts

Een korte belafspraak maken met Hans Ruinemans?
www.businesstales.com/Hans

Een klein compliment geven aan deze podcast-serie?
https://www.BuyMeACoffee.com/HetMentorCafe